خلاصه ی زندگی نامه ی برخی از بزرگان

<p> به عبارت سهل­تر، گویندگان این متون برای حفظ چهارچوب و اسلوب حماسی اثر خود (مطابق آن­چه در ذهن عام و خاص مخاطبان وجود دارد) چاره­ای جز استفاده از بخشی عمده از عناصر حماسه ملّی ندارند و این تشخّص بخشیدن به اثر خود با تقلید از آن در هر سه سطح واژگانی، نحوی و بلاغی بخشی از سنت حماسهسرایی در ایـران است. نکته­ای مهم که در مقدمة تحلیل عناصر کهن زبانی قیصرنامه ضروری به نظر می­رسد این است که کهنگرایی در شعر ادیب را باید در قیاس با شاعران سنتگرای معاصر او، پس از مشروطه و در عصر پهلوی اوّل سنجید. برای بررسی میزان کهن­گرایی در قیصرنامه ابتدا با یک تحلیل آماری میزان آرکائیسم واژگانی را بررسی خواهیم کرد و سپس به بررسی نمونه­هایی از آن خواهیم پرداخت. متناسب با تعداد ابیات نگارش یافته در نسخۀ خطی قیصرنامه (نسخۀ کامل در کتاب­خانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 13768) متوسط 22 بیت در هر صفحه وجود دارد که می­توان به طور میانگین در هر 22 بیت یک کلمۀ سره یافت که برای دانستن معنی آن نیاز به فرهنگ لغت وجود دارد (در فرهنگ­های  آکادمی ژرف اندیش  نیز گاه برخی از این کلمات حذف شده­اند) هر یک از این کلمات مهجور در بخش­های مختلف و متناسب با معنی، چندین بار تکرار شده­اند که به این ترتیب می­توان مجموعه­ای کامل از جملات و ترکیبات با وجود واژگان کهن و دیریاب را در هر چند بیت تصور کرد. </p>
<p> تنها نامی که به تسامح می­توان از آن به عنوان نمایندۀ ادوات جنگی معاصر نام برد «طیاره» است. پروین اعتصامی، شاعره نامدار معاصر ایران از گویندگان قدر اول زبان فارسی است که با تواناترین گویندگان مرد ، برابری کرده و به گواهی اساتید و سخن شناسان معاصر گوی سبقت را از آنان ربوده است. فعل به عنوان اساس ساختار جمله، در قیصرنامه هم­چنان اسلوب کهن خود را حفظ کرده است و حتا در مواردی به اشکال و بافت نحوی دیرین خود در زبان فارسی نزدیک می­شود. پس استفاده از الگوی شاهنامه تنها انتخاب همة گویندگان تاریخهای حماسی منظوم به زبان فارسی بوده است. بدین ترتیب، چه از حیث سبکی و چه از حیث تداوم فرهنگی، انتخاب شاهنامه به عنوان یک معیار برای گرایش سویة کهنگرایی به جانب آن، موضوعی مسلم چه برای نخبة شعرا و متقدمان و چه برای عامۀ مردم بوده که طی سالیان از ره­گذر شنیدن داستان­های شاهنامه با ادبیات و گنجینۀ لغات آن آشنا شده بودند. فارغ از بررسی سندی و دلالی این روایت و درستی آن با توجه به دلایل نقلی و عقلی باید اذعان کرد که کثرت نقل این روایت در سرودههای آیینی سبب شده تا مخاطبان اینگونۀ ادبی، روایت مذکور را صحیح یا در شمار روایات مسلم تلقی کنند؛ درحالیکه نتایج نشان داد کتاب مناقب ابن شهرآشوب، قدیمیترین منبع ذکر این روایت است که از انس بن مالک به نقل از عمر بن خطاب اینگونه نقل شده که حضرت علی (ع) وقتیکه در گهواره دستهایش بسته بود ماری را دید که بهطرف او میآمد. </p>
<p> زبان ایاتگار زریران و برخی سرودهای اوستایی مثل تیریشت که محتوای حماسی دارند، سندی برای وجود لحن حماسی و وجود نوعی فخامت، صلابت و کوبندگی کلام در آن است. بدین ترتیب، بخش­هایی از آرکائیسم که طبیعت حماسة فارسی بوده یا در زبان شعر سنتگرای پس از مشروطه عمومیت داشته، از کیفیت­های سبک دورة شعر به شمار میآید، در این بررسی لحاظ نخواهد شد و به فردیت و تشخص آرکائیسم در سبک شخصی متن قیصرنامه خواهیم پرداخت. در حالی که ادیب راوی جنگ بزرگ و مدرنی در دوران خود است، عدم استفاده او از نام ابزار جنگی به شکل  آکادمی ژرف اندیش  در منظومۀ قیصرنامه به عنوان بخشی از سبک متن در سطح واژگانی قابل تأمل است. معنادار کردن این تفاوت و تحلیل آن در نسبت با اغراض شعری شاعر، تحلیل جای­گاه آرکائیسم در سبک شعری یک متن حماسی است. در این جستار، همین هدف را در تحقیق دربارة جای­گاه آرکائیسم در قیصرنامه جست­وجو کردهایم. با توجه به این­که سراسر قیصرنامه مشحون از ترکیبات و کاربردهای کهن و آرکائیک واژگانی است، بنابراین برای پرهیز از تطویل، تنها به ذکر نمونه­های دیگری از انواع کاربردهای کهن در قیصرنامه بسنده می­شود. کهنگرایی در انواع قالب­های این عصر حتا در غزل­های سیاسی- اجتماعی موسوم به وطنیه وجود داشته است.</p>
<p> در انواع صور خیال، مبنای اصلی تصویر شاعرانه عبارت است از یافتن رابطه میان دو امر متفاوت و بعید در عالم خارج و تطبیق آن دو با یک­دیگر از جهت یک یا چند صفت برجستة مشترک میان آن دو، عرضه و بیان نتیجة این تطابق به طریقی که نتیجة واحدی از آن حاصل شود که این بیان به یکی از طرق چهارگانة بلاغی یعنی تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه صورت می­پذیرد (زنجانی، 1388 :6). این امر در مورد نحو هم صادق است. قیصرنامه نیز مشحون از نام ادوات و اصطلاحات جنگی در شکل کهن آن است. در پاسخ باید گفت: موضوع اصلی قیصرنامه شرح حوادث جنگ جهانی اوّل با تمام لوازم، ابزارها و اصطلاحات خاص خود است. وی از علمای بزرگ عهد خویش محسوب میشده و تألیفاتی در علوم عقلیه و نقلیه و حکمت و اخلاق دارد که مهمترین آنها عبارتند از: ابواب الجنان، تفسیر صافی، تفسیر اصفی، کتاب وافی (در شرح کافی)، شافی، مفاتیح الشرایع، اسرارالصلوة، علم الیقین در اصول دین، تشریح (در هیئت) سفینة النجاه، شرح صحیفه سجادیه، ترجمة الصلوه (به فارسی)، ترجمهٔ طهارت (به فارسی)، ترجمهٔ عقاید (به فارسی)، فهرست علوم و دیوان اشعار.</p>