<p> از روزگار امام پنجم و ششم پدید آمد و گواه تاریخى آن روایاتى است که با شمار فراوانى از عنصرهاى مشترک در کار استنباط پیوند دارد. جا گیر نشدن اندیشه عناصرمشترک استنباط در اندیشه اخباریان که براى ایشان این گمان را پدید آورد: پیوند دادن استنباط به قواعد اصولى به کاهش اهمیت نصوص شرعى خواهد انجامید. شیوه دریافت حکم شرعى از متون در آغاز دشوار نبود; زیرا از شیوه ساده اى که مردم در محاوره از آن استفاده مى کردند در نمى گذشت ولى رفته رفته براى استنباط حکم شرعى از متون نیاز به ژرفکارى بیش ترى بود پس کوشش شد تا آن دقت که دریافت حکم شرعى از مآخذ بدان نیاز بود فراهم آید. اجتهاد: مرحوم صدر با نشان دادن شواهد بسیار از کتابهاى روایى و متون فقهى قرن 4 5 و 6 این نتیجه را به دست مى دهد که تا قرن هفتم کلمه اجتهاد مرادف با راى و قیاس بوده است. مو آکادمی ژرف اندیش ت یکى از پیشاهنگان علم اصول مانند ابن جنید با بیش تر مذاهب فقهى سنى در عمل به راى و قیاس. </p>
<p> فقهاى شیعه این واژه را از فقه سنى گرفتند و آن را متحول کردند ولى دانشوران اخبارى این تحول جوهرى را در این اصطلاح در نیافتند و گمان بردند که دانش اصول در نزد طرفداران آن همان مفهومى است که اهل سنت از آن دفاع مى کنند. جنبش اخبارى گرى درآغازین سالهاى قرن یازدهم داراى انگیزه روانى بود که دانشمندان اخبارى در پیشاپیش ایشان میرزا محمد امین استرآبادى را به رویارویى با دانش اصول و اصولیان واداشت. پیش از شیخ انصارى سخنان اصحاب را از قطعى ها مى شمردند و این حالت روانى مانع مى شد که با سخنان اصحاب مخالفت ورزند و بدین جهت گاه استدلال مى کردند که اگر بنا باشد با سخنان اصحاب مخالفت شود و در مثل بر خلاف سخنان نتیجه معامله معاطاه اباحه باشد از آن فقه جدیدى لازم مى آید و ارتباط احکام به یکدیگر سبب مى شود ضرورت و ثابت شده هاى قدماء در احکام در هم ریزند.گویا این حالت روانى درنزد علماى اهل سنت نیز وجود دارد; زیرا آنان بى گمانهاى عصر صحابه را ضرورى دین مى پندارند و مخالفت با آن را مخالفت با وجدان مى شمارند سد باب اجتهاد در نزد عامه نیز به همین انگیزه هاى روانى صورت گرفت.</p>
<p> آنان درباره این مسأله بحث کرده اند که آیا حکم اولى در اشیاء اباحه است و یا احتیاط؟ در روزگار شیخ انصارى در سند و یا دلالت مطالب به اجماع منقول شهرت و… در آغاز برخى مبانى یاد شده را دراصول باطل مى شمردند ولى در فروع احکام به آن استدلال مى کردند و این مشکلى بود که در مثل اجماع منقول را در اصول باطل بدانند ولى در فقه به آن استدلال بجویند و دلیل آن همان حالت نفسانى بود. این حالت روانى و ترس از مخالفت مبانى گذشته به آنها لباس دلیل مى پوشاند تا این که این وضعیت از میان فقهاء بر طرف شد و به یک باره در اصول و فروع دست از پاره اى از مدارک پیشین همانند اجماع منقول و یا شهرت برداشتند تا جایى که فتواهاى استاد ما آیت اللّه خویى در فقه بیانگر انکارجبر و وهن خبر به عمل و اعراض اصحاب است. بالا و مسلط به طور گسترده برای آن دسته از شرکا در رابطه یا فعالیت استفاده می شود که به ترتیب از لحاظ فیزیکی فعال یا کنترل کننده هستند. چرچیل بارها از مرگ رهیده بود و همیشه باور داشت دلیل زنده ماندنش آن است که سرنوشت بزرگی در انتظار اوست. </p>
<p> او طی این ۲۸ سال بارها و بارها تلاش کرد تا دادگاه حق مرگِ آسان او را به رسمیت بشناسد تا او بتواند به زندگی خود پایان دهد. تنها این مسأله هست که طرح و گسترش اصول درحوزه شیعى سپس تر از اهل سنت آغاز شد و آن هم به این دلیل بود که اهل سنت پایان دوره نص را مرگ پیامبر(ص) مى دانند و شیعه در دوره غیبت یعنى قرن چهارم. این بالندگى تا پایان قرن دهم دنبال شد و نماینده آن در پایان این سده صاحب معالم بود که با بیانى ساده و سازمان یافته معالم الاصول را نگارش کرد و جزو کتابهاى درسى حوزه قرار گرفت. شیخ طوسى عدة الاصول را به رشته تحریر کشید. در قرن هفتم محقق حلى معارج و نهج الوصول الى معرفة الاصول را نوشت و علامه حلى تهذیب الاصول الى علم الاصول و مبادى الوصول الى علم الاصول… بهگفتهٔ علامه امینی ویژگی اشتراک چهارده معصوم در مبدأ خلقت بودن، نشانگر مقام ولایت آنان بر عالم و همهٔ مخلوقات است. تنها شیخ صدوق نوشته است: (در موارد شک در حکم اصل اباحه است) و مقصود از آن همان اباحه شرعى است که برابر روایات است نه قاعده عقلیه شیخ مفید و شیخ طوسى نیز نه تنها این قاعده را نپذیرفته اند که از کلمات آنان عکس مسأله استفاده مى شود.</p>
- ۰۱/۱۱/۲۵