12 طرح مربوط به قبل از سال 907 هجری قمری

 

<p> بطور کلی باید گفت آن بخش از هنر ایران که هنری متعهد و ردمی بود، بخاطر پیوند و آمیختگی  sky1music.ir محکم و استوار با زندگی مردم توانست به دور از جنبه های تجاری و بیشتر در صراحت و صداقت رشد کند. تصویری انتخاب می شود ، با درنظر گرفتن جنبه های مشتری پسندی ، به تعداد زیادی تولید می گردد. قلمکار سازی مراحلی دارد، اما در آغاز باید مهرها یا قالب هایی را که نگاره ها بر روی آن کنده شده است در اختیار داشت و لذا کار از تهیه قالب آغاز می شود. یا حداقل انسان نیز همانند رباط در صنایع مختلف بکار گرفته شده است. استفاده از نیرو بافنده همانند رباط بدون آنکه حتی دقیق بدان هر یک از المان هایی که می بافد چه معنایی دارد.تولید فرش دستباف بصورت شیفتی ، بیست وچهارساعته با بافنده های مختلف بوجود آمد. سده های هفدهم تا نوزدهم میلادی ، روزگار رونق صنعت قلمکار سازی با دست و قالب بود. عبدالحسین احسانی در کتابی که با عنوان مجموعهی قلمکار ایران در سال 1350 انتشار داده مجموعاً 12 طرح مربوط به قبل از سال 907 هجری قمری - 79 طرح مربوط به سالهای 907 تا 1148 قمری - 28 طرح مربوط به سالهای 1148 تا 1214 هجری قمری - 55 طرح مربوط به سال های 1214 تا 1345 هجری قمری و تعداد بسیار محدودی از طرح های مربوط به شصت سالهی اخیر را آورده است در حالیکه علی چیت ساز، یکی از قلمکار سازان ایرانی،در تحقیقی که با عنوان صنعت قلمکار ایران از سوی سازمان صنایع دستی ایران انتشار یافته ضمن اشاره به 334 قالبی که در حاضر قلمکار سازان ایرانی از آنها استفاده می کنند به نقوش فراوانی که توسط حاج محمد رضا و حاج تقی اخوان چیت ساز و استاد رحیم بیدادی از روی ضریح ها، کاشی کاری ها و قرائن قلمکار تهیه شده نیز اشاره کرده است که ارزیابی دقیق این قالب ها و نقوش به خوبی میتواند سیر تحولی و اوج و حضیض های صنعت قلمکار سازی در ایران را به نمایش بگذارد و مددرسان محققان در دسترسی به واقعیات باشد چرا که متاسفانه در زمینهی قلمکار سازی تا پیش از سال 907 هجری قمری جز آنچه به طور پراکنده در گوشه و کنار کتب و رسالات آمده اطلاعات قابل توجه دیگری در دست نیستطرح قالی که درمرحله نخست طراح آن با توجه به حال و هوای خود و همچین پایبندی به اصول شروع به طراحی می کند. پس اگر دقیق تر شویم حتی در گام های نخست می توان حال و هوای هنرمند را در خلق یک اثر دید. برای این کار، پس از ترسیم طرح، به منظور قرار گرفتن دقیق نقوش در جای خود، چهارگوشه طرح به وسیله چهار نقطه الف، ب، ج، د مشخص می شود. به بحث قالی باز می گردیم. تکرار نقشه ها ، تولید به صورت سریالی همه و همه سبب از بین رفتن هنر قالی بافی شده است. قالب تراشی یکی از هنرهای بدیع و جالب ایرانی است که رونق و رواج آن از دوره صفویه بوده است، چرا که در آن دوره، محصولات قلمکار متقاضیان بیشتری یافت و میتوان گفت که از طریق این حرفه هنری، همکاری مستمری بین قلمکارسازان و منبت کاران ایجاد شده است. در این مرحله، تاریخ هندوستان و ایران چنان به هم پیوسته است که تشخیص خاستگاه فرآورده های هنری را بسیار دشوار می سازد و عامه معمولاً از میان قلمکارهای ایرانی و هندی جنس پنبهیی ظریف تر را به هندوستان نسبت میدهند.</p>
<p> زیرا ارزانترش را از هندی ها می توانند بخرند. خلاقیت فردی ، هنرمند در خلق یک اثر که نه تنها سبب می شود ، دیگری نتواند آن را خلق کند ، بلکه خود هنرمند نیز بسختی بتواند آن را تکرار کند. هر هنری از هنر دیگر مشتق میشده و عجیب اینکه هنرمندان ایرانی هرگز در بنداسم و عنوان نبوده اند و نگاهی گذرا به بازمانده های هنری ایران زمین بهترین موید ایثار نفس و فروتنی هنرمندان ایرانی است و از هر صد اثر باقیمانده، ممکن است تنها یکی امضای به وجود آورنده اش را داشته باشد… باید بدانیم اگر هویت فرش دستباف از آن گرفته شود ، منظور هویت اصیل ایرانی آن است، ما دیگر مالک معنوی آن نخواهیم بود. و بدانیم آیا لغت هنرصنعت در عمل اجرایی است یا خیر. و یا به صورت کلی وارثان آنان دیگر راه پدر پی نگرفته اند. قلمکار سازی از جمله هنرهایی است که علیرغم پیشینهی دیر و دورش، تا کنون کمتر موضوع یک تحقیق جامع و جدید بوده و اگر دربارهی سایر رشته های صنایع دستی ایران کم و بیش مآخذی در دسترس عموم هست، پیرامون این “هنر - صنعت” کمتر با نوشته یا کتابی برخورد می کنیم و آنچه که در کتب مختلف یافت می شود بسیار محدود بوده و به هیچ وجه نمی تواند جوابگوی علاقمندان تحقیق پیرامون دست سازهای ایرانی باشد.</p>
<p> برای مثال در صورتی که ساخت قالبی با چهار رنگ مورد نظر باشد، تهیه چهار طرح مستقل ضروری است، یعنی در چاپ قلمکار هر رنگ مخصوص یک قالب است و هر قالب مخصوص یک رنگ. نحوهی ابتدایی تولید قلمکار بدین شکل بوده که ابتدا با قلم روی پارچه های پنبهیی (و احتمالاً ابریشمی) طرح های مورد نظر را نقاشی نموده و سپس با مواد شیمیایی ویژهیی نسبت به تثبیت رنگها اقدام میکرده اند. چون هندوستان با منابع سرشار پنبه اش به زودی بازارهای جهانی را قبضه کرد و “شاردن” نوشته است که : ایرانیان چلوار بد نمی سازند، ولی محصولشان هیچ ظرافتی ندارد. این قالبها همراه آثار سفالی سده های دهم و یازدهم در حفاری های نیشابور پیدا شد و تکه های پشمی در لابلای خطوط نقش قالب به چشم می خورد ولی قالبهای چوبی که به وسیلهی مغولان در اواخر سدهی سیزدهم میلادی به ایران آورده شد در میان ایرانیان هیچ علاقه یی برنیانگیخت…</p>